Amerika Tarihindeki İlk Uygarlıklar

Amerika Tarihindeki İlk Uygarlıklar

Ilk Amerikalılar kimdir?

İlk Amerikalılar, Kuzey ve Güney Amerika’ya yaklaşık 15.000 yıl önce gelmiş olan avcı-toplayıcı gruplardır. Bu gruplar, Bering Boğazı’nın Asya ile Kuzey Amerika arasında kara bağlantısı sağladığı dönemde, Asya’dan Amerika’ya göç etmişlerdir.

Bu grupların kimlikleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle Kızılderililer olarak anılırlar. Kızılderililer, Amerika’nın yerli halkıdır ve binlerce yıldır bu topraklarda yaşamaktadırlar.

İlk Amerikalılar, avcılık ve toplayıcılık yoluyla geçimlerini sağlamışlardır. İlk başta, küçük gruplar halinde yaşayan bu insanlar, zamanla daha büyük topluluklar halinde organize olmuşlardır ve yerleşik tarım topluluklarına dönüşmüşlerdir.

Amerika kıtası, tarih boyunca çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Bu uygarlıklar arasında Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika’da bulunan Aztek, Maya, İnka, Moche, Nazca, Chimu, Olmec ve Toltek gibi uygarlıklar yer almaktadır.

Aztek Uygarlığı

Aztek uygarlığı, Mesoamerika bölgesinde (günümüzde Meksika) 14. ve 16. yüzyıllar arasında hüküm sürmüş bir medeniyettir. Aztekler, Tenochtitlán adlı başkentlerini bugünkü Meksiko City’nin bulunduğu bölgede kurmuşlardır.

Aztekler, toplumsal yapılarında bir imparatorluk sistemine sahiptiler. İmparator, rahipler ve soylular, sıradan halk ve köleler arasında bir sınıf ayrımı vardı. Aztekler, tarım, balıkçılık, avcılık ve ticaret ile geçimlerini sağlıyorlardı.

Aztekler, kültürel miraslarında büyük bir sanat ve mimari mirası bıraktılar. Özellikle mimari alanda inanılmaz derecede ileri seviyede olan Aztekler, piramit şeklindeki tapınakları ve büyük kamu binalarıyla tanınırlar.

Azteklerin günlük hayatında din önemli bir yer tutmaktaydı. Tanrılarının doğal güçleri ve kutsal ruhlarına tapıyorlar ve insan kurban etme gibi ritüeller gerçekleştiriyorlardı.

Aztekler, İspanyol fatih Hernan Cortes tarafından 1521 yılında işgal edilerek yıkıldılar. Bu işgal sonrasında, Aztek kültürü İspanyol kültürüyle kaynaştı ve günümüzde Meksika kültürü üzerinde önemli bir etkisi vardır.

Maya Uygarlığı

Maya uygarlığı, Mesoamerika bölgesinde (günümüzde Meksika, Guatemala, Belize, Honduras, El Salvador) MÖ 2000 yılından MS 1500’lere kadar var olan bir medeniyettir. Bu uygarlık, matematik, astronomi, takvimler, yazı ve resim sanatı gibi konularda oldukça gelişmiş bir toplumdu.

Maya uygarlığı, şehir devletleri ve kültür merkezleri oluşturarak organize olmuş bir toplumdu. Bu şehirlerde, piramitler, tapınaklar, saraylar, spor alanları ve su yolları inşa edilmiştir. Maya dini, hayatın her yönünde belirleyici bir etki yapmıştır.

Maya uygarlığı, matematik, astronomi ve takvimlerde büyük bir ilerleme kaydetmişlerdir. Takvimi, günümüzde bile halen kullanılmaktadır. Ayrıca, Maya yazı sistemi oldukça gelişmiştir ve hala birçok yazıtı okunabilmektedir.

Maya uygarlığı, Orta Amerika’nın İspanyol işgali sırasında çökmüştür. İspanyolların bölgeye girmesiyle, kültürleri yok edilmiş ve bu medeniyetin eserleri yıkılmıştır. Ancak, Maya kültürü hala hayatta kalmıştır ve günümüzde Meksika, Guatemala ve Belize gibi ülkelerde yaşayan Maya halkları tarafından sürdürülmektedir.

İnka Uygarlığı

İnka uygarlığı, Güney Amerika’nın And Dağları bölgesinde MÖ 13. yüzyılda başlayan ve MS 16. yüzyılda İspanyol işgaline kadar süren bir medeniyettir. İmparatorluğu, günümüzde Kolombiya, Ekvador, Peru, Bolivya, Şili ve Arjantin gibi ülkelerin bazı kısımlarını kapsamaktaydı.

İnka toplumu, merkezi bir devlet yapısına sahipti ve hükümdarlarına “İnka” deniyordu. İmparatorluğun idaresi, güçlü bir merkezi hükümet tarafından sağlanıyordu. İnka hükümdarları, yerel liderleri bir araya getirerek vergi toplamak, kamu işleri yürütmek, kamu binaları inşa etmek ve savaşmak gibi görevleri yerine getiriyordu.

İnka mühendisliği oldukça gelişmişti. Yollar, köprüler ve sulama kanalları gibi altyapı tesisleri inşa edilmiştir. İnka toplumu, tarım, hayvancılık ve el sanatları ile geçimlerini sağlıyorlardı.

Pachamama (Toprak Ana) adlı bir tanrıça tarafından yönetilen doğal dünyaya büyük önem veriyordu. İnka dini, tapınaklar ve kutsal yerlerde yapılan törenlerle birlikte uygulandı.

İspanyol fatih Francisco Pizarro, 1532 yılında İnka İmparatorluğunu ele geçirdi ve İspanyol sömürgeciliği başladı. İspanyollar, yerli halkın kültürünü yok etti ve İspanyol kültürünü yerleştirdi. Bugün, İnka kültürü, And Dağları’ndaki yerli halkların gelenekleri ve inançları aracılığıyla yaşatılmaktadır.

Moche Uygarlığı

Moche uygarlığı, MÖ 100-800 yılları arasında, günümüzde Peru’nun kuzey sahilinde var olan bir Andean medeniyetidir. Bu uygarlık, tarım, balıkçılık, tekstil üretimi ve seramik gibi faaliyetlerle geçimlerini sağlamıştır.

Karmaşık toplumsal yapı, sanat eserleri, tarım, su yönetimi ve inşaat teknolojisi gibi alanlarda önemli ilerlemeler kaydetti. Moche halkı, tapınaklar, piramitler, saraylar ve diğer yapılar gibi önemli mimari eserler inşa etmiştir.

Moche sanatı, gerçekçi figürlerin resmedildiği seramikleriyle ünlüdür. Bu seramikler, özellikle hayvanlar, insanlar, tanrılar ve cinsel sahneler gibi çeşitli konuları ele almaktadır. Moche sanatı, ayrıca altın, gümüş ve diğer değerli metallerle yapılan takılar, heykeller ve diğer süs eşyaları da üretmiştir.

Moche uygarlığı, çevrelerindeki diğer Andean uygarlıklarıyla sık sık savaşmıştır. İspanyol fatih Francisco Pizarro’nun Peru’yu fethetmesiyle, Moche uygarlığı da sona ermiştir. Ancak, bu medeniyetin mirası hala arkeolojik kazılar ve müzelerde görülebilmektedir.

Amerika Tarihindeki İlk Uygarlıklar

Nazca Uygarlığı

Nazca uygarlığı, MÖ 200’den MS 600’e kadar, bugünkü Peru’nun güney sahilinde var olan bir Andean medeniyetidir. Yüksek dağların ve çöllerin arasındaki kıyı şeridinde yaşamıştır.

Nazca uygarlığı, tarım, balıkçılık, tekstil üretimi ve seramik gibi faaliyetlerle geçimlerini sağlamıştır. Nazca halkı, sulama kanalları ve tarım için düzenli toprakları yönetebilmek için çiftliklere sahipti. Ayrıca, İnka İmparatorluğu ile birlikte, büyük yolların inşasına katkıda bulunmuşlardır.

Nazca uygarlığı, ünlü Nazca Çizgileri olarak bilinen çöldeki devasa jeogliflerle ünlüdür. Bu çizgiler, kuşlar, hayvanlar ve soyut desenler gibi farklı şekillerde yapılmıştır. Bu çizgilerin neden yapıldığı tam olarak bilinmemektedir, ancak bazı araştırmacılar, gökbilim ve tarım takvimi gibi şeylerle ilişkili olduğunu öne sürmektedirler.

Nazca uygarlığı, kültürleri boyunca değişen birkaç farklı tanrıya tapınmıştır. Ayrıca, ölen insanların mumyalama geleneği de vardı. Nazca sanatı, seramikler, dokuma ürünleri ve heykeller gibi birçok farklı biçimde kendini göstermiştir.

Nazca uygarlığı, İnka İmparatorluğu tarafından fethedilmeden önce çöküşe geçmiştir. Ancak, bu medeniyetin kültürü hala arkeolojik kalıntılar ve müzelerde sergilenmektedir.

Chimu Uygarlığı

Chimu uygarlığı, MÖ 900’den MS 1470’e kadar, bugünkü Peru’nun kuzey sahilinde var olan bir Andean medeniyetidir. Moche uygarlığından sonra bölgede hüküm sürmüştür ve İnka İmparatorluğu tarafından fethedilmeden önce yaklaşık 600 yıl boyunca varlığını sürdürmüştür.

Chimu kültürü, tarım, balıkçılık, tekstil üretimi ve seramik gibi faaliyetlerle geçimlerini sağlamıştır. Chimu halkı, tapınaklar, piramitler, saraylar ve diğer yapılar gibi önemli mimari eserler inşa etmiştir. En büyük yapılarından biri olan Chan Chan, dünyanın en büyük adobe kentidir.

Chimu sanatı, seramik, tekstil ve metal işçiliği gibi birçok farklı biçimde kendini göstermiştir. Chimu seramikleri, günlük yaşamda kullanılan nesnelerden, tanrı ve hayvan figürlerine kadar birçok farklı konuyu ele almaktadır. Tekstilleri de oldukça ünlüdür ve hayvan figürleri, geometrik desenler ve soyut tasarımlar gibi farklı motiflerle süslenmiştir.

Chimu halkı, sık sık savaşlar yapmıştır ve çevrelerindeki diğer uygarlıklarla rekabet etmiştir. Ancak, İnka İmparatorluğu’nun yükselişi sonrasında, Chimu uygarlığı İnkalar tarafından fethedilmiştir.

Bugün Chimu uygarlığı, Chan Chan gibi önemli arkeolojik siteleri ve müzelerde sergilenen eserleriyle hatırlanmaktadır.

Amerika Tarihindeki İlk Uygarlıklar

Olmec Uygarlığı

Olmec uygarlığı, Meksika’nın güneydoğusunda, bugünkü Veracruz ve Tabasco eyaletlerinde MÖ 1200 ila MÖ 400 yılları arasında var olan bir kültürdür. Bu uygarlık, Amerika kıtasındaki en eski ve en önemli uygarlıklardan biridir ve diğer Orta Amerika uygarlıklarının gelişiminde önemli bir rol oynamıştır.

Olmec kültürü, piramitler, tapınaklar, büyük heykeller ve diğer yapılar gibi önemli mimari eserler inşa etmiştir. En ünlü yapılarından biri olan La Venta, devasa baş heykelleri ve altın ve jade gibi değerli madenlerin kullanımıyla dikkat çekmektedir.

Olmec sanatı, heykel, seramik ve taş işçiliği gibi birçok farklı biçimde kendini göstermiştir. Olmec sanatının belirgin özelliği, büyük insan başı heykelleri, bebek başları ve diğer büyük taş heykellerdir. Ayrıca, Olmec seramikleri de hayvan ve insan figürleri gibi farklı motiflerle süslenmiştir.

Olmec kültürü, tarım, balıkçılık ve ticaret faaliyetleriyle geçimini sağlamıştır. Olmec halkı, mısır, fasulye, kabak, çikolata ve vanilya gibi ürünleri yetiştirirken, deniz ürünleri, tuz ve diğer ürünler de elde etmiştir. Ayrıca, Olmec kültürü, geniş ticaret ağlarına sahipti ve kauçuk, obsidyen ve diğer değerli malzemeleri diğer uygarlıklarla takas etmiştir.

Olmec uygarlığı, MÖ 400 yılında çöküşe geçmiştir ve diğer Orta Amerika uygarlıkları tarafından takip edilmiştir. Ancak, Olmec kültürü, günümüzde arkeolojik kalıntılar ve müzelerde sergilenen eserleriyle hatırlanmaktadır.

Toltek Uygarlığı

Toltek uygarlığı, Orta Meksika’da, bugünkü Meksika Şehri’nin güneyinde, MÖ 9. yüzyılda kurulan bir medeniyettir. Toltekler, Azteklerden önce Meksika’da hüküm sürmüş ve Mesoamerika’da önemli bir kültürel etki bırakmıştır.

Toltekler, güçlü bir ordu ve etkileyici mimari yapılarla tanınırlardı. En ünlü yapılarından biri, Tula’da bulunan Tlahuizcalpantecuhtli Piramidi’dir. Ayrıca, Toltek sanatı, kabartma stili taş işçiliği, mozaikler ve fresklerle de kendini göstermiştir.

Toltek kültürü, tarım, ticaret ve savaş faaliyetleriyle geçimini sağlamıştır. Tarım, mısır, fasulye, kabak ve diğer sebzelerin yetiştirilmesini içerirken, ticaret, obsidiyen, tuz ve diğer değerli malzemelerin takas edilmesiyle gerçekleşmiştir. Toltekler ayrıca, sık sık savaşlar yapmış ve çevrelerindeki diğer uygarlıklarla rekabet etmişlerdir.

Toltek uygarlığı, MS 1170 yılı civarında çöküşe geçmiştir. Çöküşün nedenleri arasında savaşlar, iç çekişmeler ve doğal afetler sayılabilir. Ancak, Toltek kültürü, günümüzde arkeolojik kalıntılar ve müzelerde sergilenen eserleriyle hatırlanmaktadır.

Amerika Tarihindeki İlk Uygarlıklar

Mississippi Uygarlığı

Mississippi Uygarlığı, Kuzey Amerika’nın güneydoğusunda, Mississippi Nehri vadisi boyunca MÖ 800-1500 yılları arasında var olmuş bir kültürdür. Bu uygarlık, bugünkü ABD’nin güneydoğusunda, Louisiana, Arkansas, Mississippi, Alabama ve Tennessee eyaletleri dahil olmak üzere geniş bir bölgede yer almıştır.

Mississippi Uygarlığı, büyük toprak işleri, piramitler, tapınaklar, yerleşim yerleri ve diğer yapılarla tanınır. En ünlü yapılarından biri Cahokia Mounds’dur. Cahokia Mounds, ABD’deki en büyük yerleşim yerlerinden biridir ve 120 adet piramit, binlerce ev ve çeşitli topluluk yapılarından oluşur.

Mississippi kültürü, sanat, el sanatları ve ticaret faaliyetleriyle de öne çıkmaktadır. Mississippi halkı, çanak çömlek yapımında ustalaşmıştır ve güzel bezemeli kaplar yapmışlardır. Ayrıca, Mississippi kültürü, kabartma taş işçiliği ve kolye gibi süs eşyaları yapımında da ilerlemiştir. Ticaret faaliyetleri ise kabuk, tuz ve değerli taşların takasıyla gerçekleşmiştir.

Mississippi Uygarlığı, MS 1500 civarında çöküşe geçmiştir. Çöküşün nedenleri arasında, doğal afetler, iklim değişiklikleri ve yetersiz beslenme sayılabilir. Ancak, Mississippi kültürü, günümüzde arkeolojik kalıntılar ve müzelerde sergilenen eserleriyle hatırlanmaktadır.

Anasazi Uygarlığı

Anasazi Uygarlığı, Kuzey Amerika’nın güneybatısında, bugünkü Amerika Birleşik Devletleri’nin Colorado, Utah, Arizona ve New Mexico eyaletlerinde, MÖ 1. yüzyıldan MS 14. yüzyıla kadar var olmuş bir kültürdür.

Toplumu, yer altı barınakları ve yüksek kaya sığınağı binalarıyla tanınır. Çoğu yapı, doğal kanyonlara, uçurumlara ve dağlara oyulmuş veya inşa edilmiştir. En ünlü yapılarından bazıları Mesa Verde Ulusal Parkı’ndaki klif yerleşim yerleridir.

Anasazi kültürü, tarım, avcılık, toplayıcılık ve ticaret faaliyetleriyle geçimini sağlamıştır. Mısır, fasulye ve kabak gibi bitkiler yetiştirilmiş, bizonlar ve diğer hayvanlar avlanmış, pişmiş toprak kaplar ve kabuk takılar yapılmıştır. Ticaret faaliyetleri ise, kabuk, tuz, turkuaz ve diğer değerli taşların takasıyla gerçekleşmiştir.

Anasazi kültürü, MS 13. yüzyılda çöküşe geçmiştir. Çöküşün nedenleri arasında kuraklık, gıda üretimindeki düşüş, savaş ve göçler sayılabilir. Ancak, Anasazi kültürü, günümüzde arkeolojik kalıntılar ve müzelerde sergilenen eserleriyle hatırlanmaktadır.

Hohokam Uygarlığı

Bu Uygarlık, Amerika Birleşik Devletleri’nin güneybatısındaki Arizona çöl bölgesinde, MÖ 200-1400 yılları arasında var olmuş bir kültürdür. Hohokam kelimesi, Pima dilinde “eski toprak işçileri” anlamına gelmektedir.

Hohokam toplumu, özellikle sulama sistemleriyle tanınır. Bu sistemler, nehirlerin suyunu yönlendirmek, biriktirmek ve tarımsal faaliyetler için kullanmak amacıyla inşa edilmiştir. Hohokamlar, mısır, fasulye, kabak, biber, patlıcan ve pamuk gibi bitkiler yetiştirmişlerdir.

Hohokam kültürü, seramik, kabartma taş işçiliği, kabuk takıları, ahşap oymacılığı ve tekstil işleme alanlarında da ilerlemiştir. Hohokamlar, özellikle kabuk takılarıyla tanınırlar. Turkuaz, mercan, kabuk ve diğer değerli taşlar, ticaret faaliyetleri sırasında elde edilmiş ve süs eşyaları yapmak için kullanılmıştır.

Hohokam Uygarlığı, MS 1400’lerde, muhtemelen çeşitli nedenlerle, çöküşe geçmiştir. Çöküşün nedenleri arasında, su kaynaklarının tükenmesi, kuraklık, yetersiz gıda üretimi, hastalıklar ve savaşlar sayılabilir. Ancak, Hohokam kültürü, günümüzde arkeolojik kalıntılar ve müzelerde sergilenen eserleriyle hatırlanmaktadır.

Amerika Tarihindeki İlk Uygarlıklar

Hopewell Uygarlığı

Hopewell Uygarlığı, Amerika Birleşik Devletleri’nin doğusunda, Mississippi Nehri vadisi civarında MÖ 200 yıllarından MS 500 yıllarına kadar var olan bir kültürdür. Yerleşim yerleri, toplumsal organizasyon, sanat ve ticaret faaliyetleri ile öne çıkmaktadır.

Hopewell toplumu, yerleşim yerleri olarak nehir kıyıları, göl kenarları, ovalar ve nehir havzalarını kullanmıştır. Bazı yerleşim yerleri büyük yapılar ve çevre duvarları ile özellikle dikkat çekicidir. Hopewell kültürü, düzenli bir toplumsal organizasyona sahipti ve inanç sistemleri, cenaze törenleri ve güçlü liderler tarafından yönetiliyordu.

Hopewell kültürü, ticaret faaliyetleriyle de ünlüdür. Bakır, obsidyen, mercan ve kabuk gibi malzemeler, binlerce kilometre ötedeki yerlerden getirilmiş ve ticareti yapılırdı. Ticaret ağı, Hopewell kültürü için önemli bir kaynak sağlamıştır.

Hopewell kültürü, MS 500’lerde, bilinmeyen nedenlerle çökmüştür. Çöküşün nedenleri arasında iklim değişiklikleri, hastalıklar ve savaşlar yer almaktadır. Ancak, Hopewell kültürü, günümüzde arkeolojik kalıntılar ve müzelerde sergilenen eserleriyle hatırlanmaktadır.

Zapotek Uygarlığı

Zapotekler, Meksika’nın güneybatısındaki Oaxaca bölgesinde MÖ 500’den MS 1500’lere kadar var olan bir uygarlıktır. Meksika’da Maya ve Aztek uygarlıklarından önce ortaya çıkmıştır.

Zapotekler, büyük şehirler ve karmaşık bir sosyal organizasyon sistemi ile tanınırlar. Monte Albán adlı büyük bir şehirleri vardı ve bu şehir, Zapoteklerin siyasi, dini ve kültürel merkezi olarak hizmet etmiştir. Şehir, büyük avlular, tapınaklar, saraylar, meydanlar ve büyük piramitler gibi birçok yapıyı barındırmaktadır.

Zapotekler, ayrıca matematik, astronomi ve yazı sistemi gibi alanlarda da ilerlemişlerdir. Zapotek yazısı, Mesoamerika yazı sistemleri arasında en eski yazı sistemlerinden biridir. Bu yazı sistemi, resimler ve semboller kullanılarak oluşturulmuştur.

Zapotekler, ayrıca tarım, tekstil üretimi, seramik, metal işleme ve süs eşyaları yapımı gibi alanlarda da gelişmişlerdir. Toprak işleme teknikleri, tarım faaliyetlerinde verimliliği artırmak için kullanılmıştır. Ayrıca, dokuma ve seramik üretimi gibi sanat dallarında da oldukça gelişmişlerdir.

Zapotek uygarlığı, MS 1500’lere doğru çeşitli nedenlerle çökmüştür. Bunlar arasında, iç karışıklıklar, savaşlar, kuraklık ve toprak kaybı gibi faktörler sayılabilir. Ancak, Zapotek kültürü, günümüzde hala Oaxaca bölgesinde varlığını sürdürmektedir ve arkeolojik kalıntıları ve müzelerde sergilenen eserleriyle hatırlanmaktadır.

Amerika Tarihindeki İlk Uygarlıklar hakkındaki makalemizi okuduğunuz için teşekkür ederiz.

Diğer bir yazımızda Kızılderili Tarihi  hakkındaki makalemizi okuyabilirsiniz.