İsis’in Hediyeleri; Antik Mısır’da Kadının Statüsü
İsis’in Hediyeleri; MS 2. yüzyıldan kalma bir papirüste yer alan bir öykü, insanlığa armağanlar bahşeden tanrıça İsis’in kadınlara da erkeklere verdiği kadar güç ve onur verdiğini anlatır. Bu hikâye, eski Mısır’da kadınların sahip olduğu yüksek statüyü yansıtmaktadır.
Hiçbir zaman erkeklerle aynı haklara sahip olmasalar da, Mısırlı bir kadın kendi adına mülk sahibi olabilir ve erkek akrabalarından ekonomik özgürlük sağlayan meslekler icra edebilirdi (kadınlar doktorluk yapabilir, para işleriyle uğraşabilir ve emlak işlemleri yapabilirdi). Bir kadın, kocasıyla ortak sahip olduğu herhangi bir mülkün üçte birine sahip olma hakkına sahipti ve öldüğünde mülkünü kadın ya da erkek istediği kişiye vasiyet edebilirdi. Mısırlı kadınlar mahkeme sisteminde eşitti ve tanık, davacı ya da davalı (bugün bu terimleri anladığımız şekilde) olarak hareket edebilirlerdi. Kadınlar işledikleri suçlardan sorumluydular ve herhangi bir erkekle aynı şekilde yargılanmaları gerekirdi.
Evli kadınlar “Evin Hanımı” unvanıyla anılırdı ve kadınların çoğu zamanını ev ve çocuklarla ilgilenerek geçirirdi. Kadının sorumlulukları arasında çocuk yetiştirmek (eğer bu amaçla bir köle tutabilecek kadar zengin değilse) ev temizliği, dikiş dikmek, kıyafet onarmak ve yapmak, ev halkına yemek sağlamak ve hesapları yönetmek yer alırdı. Yine de kadınların ev dışında hayvanların bakımı, tarlada çalışan işçilerin denetimi (hatta tarla işlerini bizzat yapmaları), aletlerin bakımı, köle ve gayrimenkul alım satımı ve pazar yerindeki ticarete katılma gibi işlerle ilgilendiğine dair çok sayıda kanıt vardır (tüm bu hak ve sorumluluklar Sümer ve Yunan kadınlarının asla sahip olmadığı ölçüdeydi).
Mısır Bilgelik Metinleri kocalara eşlerine iyi davranmalarını öğütler çünkü erkek ve kadın arasındaki denge, tanrılar ve özellikle de beyaz Hakikat tüyüne sahip büyük tanrıça Ma’at tarafından değer verilen uyumla (ma’at olarak bilinir) sonuçlanır. Evlilik, karı koca arasında ömür boyu sürecek eşit bir ortaklık ve arkadaşlık taahhüdü olarak kabul edilirdi ve boşanma pratikte yaygın olmasına rağmen, sadece ölümle bozulabilirdi (ki bu da eşlerin değil tanrıların iradesiydi).
MISIR BİLGE METİNLERİ, ERKEK VE KADIN ARASINDAKİ DENGENİN UYUMLA SONUÇLANMASI NEDENİYLE KOCALARA EŞLERİNE İYİ DAVRANMALARINI ÖĞÜTLER.
Kadınlar kocalarının kötü muamelesine karşı yasal olarak korunuyordu ve 12. Hanedanlık dönemine ait bir davanın belgelerine göre, bir erkek “bundan böyle karısını dövmeyeceğine dair yemin etmek zorundaydı, bunun cezası ise bastonla yüz darbe ve karısıyla birlikte edindiği her şeyi kaybetmekti” (Nardo, 35).
Kadınlar da hem hayatta hem de ölümden sonra evin mutluluğundan sorumluydu. Kadınların saygınlığı o kadar yüksekti ki, dul bir erkeğin başına gelen talihsizlik ilk olarak karısından sakladığı ve şimdi Sazlık Tarlası’nda her şeyi bilen karısının onu cezalandırdığı bir ‘günaha’ atfedilirdi. Yeni Krallık dönemine ait bir mezarda bulunan, dul bir erkeğin ölmüş karısına yazdığı mektupta, adam karısının ruhuna kendisini rahat bırakması için yalvarır, çünkü herhangi bir suçu yoktur:
Sana ne kötülük yaptım ki bu kötü duruma düştüm? Ben sana ne yaptım? Ama senin bana yaptığın, sana karşı hiçbir kötülüğüm olmadığı halde bana el kaldırmak oldu. Kocan olarak seninle yaşadığım zamandan bugüne kadar, sana saklamam gereken ne yaptım? Sen hastalandığında, bir hekimbaşı getirttim… Sekiz ay yemeden içmeden bir insan gibi yaşadım. Ev halkımla birlikte sokağımdaki evimin önünde çok ağladım. Seni sarmak için keten giysiler verdim ve senin için yapılması gereken hiçbir iyiliği eksik bırakmadım. Ve şimdi, işte, benim gibi birinin bunu yapması doğru olmamasına rağmen, bir eve girmeden tek başıma üç yıl geçirdim. Bunu senin hatırın için yaptım. Ama sen iyiyi kötüyü ayırt edemiyorsun. (Nardo, 32)
Bu durumlarda yargı, ölen eşin ruhunun adamın talihsizliğinin nedeni olup olmadığını ya da başka bir neden olup olmadığını anlamaya çalışan bir rahip tarafından verilirdi. İlginç bir şekilde, kocasının ölümünden sonra bir kadının başına gelebilecek talihsizlik ilk olarak cenaze törenlerinin önemli bir yönünü ihmal etmiş olma ihtimaline, daha sonra bir tanrıya karşı işlemiş olduğu olası bir yanlışa, nadiren de kocasına karşı işlediği herhangi bir günaha bağlanırdı.
Mezarlarda kadınlar şarkıcı, müzisyen, dansçı, hizmetçi, bira üreticisi, fırıncı, profesyonel yas tutucu, rahibe ve itaatkâr eşler, kızlar ve anneler gibi çeşitli mesleklerde tasvir edilmiştir. Kadınlar her zaman genç olarak gösterilmiş ve kadın formuna vurgu yapılmıştır. Mezar resimlerinde bir erkeğin karısı, kız kardeşleri ve annesi aynı yaşta gösterilmiştir çünkü bir kadının yaşlılığının (çocuk doğurma yaşının geçmiş olması) tasvir edilmesi, ne de olsa bedenden ayrılıp Sazlık Tarlası’nın öbür dünyasına girdikten sonra yeniden genç ve güzel olacak olan bireye saygısızlık olarak görülmüştür.
Eski Mısır’da kadınlar kişisel görünüme, hijyene ve bakımlarına büyük önem verirlerdi. Mısırlı kadınlar (ve erkekler) günde birkaç kez sodalı su karışımıyla yıkanırdı (Mısırlıların sabun bilgisi yoktu). Saçları, tırnakları ve hatta vücudu boyamak için kına kullanılırdı. Dönemin diğer kültürlerinden farklı olarak (örneğin Yunanistan) kadınlar isterlerse saçlarını kısa kestirebilirlerdi ve birçok kadın başlarını kazıtıp peruk takardı. Mezar resimlerinde ölenler en son moda peruklar, giysiler ve makyajla tasvir edilmiştir. Kozmetik bir lüks değil, günlük yaşam için bir gereklilik olarak görülmüştür ve mezarlarda çok sayıda makyaj malzemesi, parfüm ve tuvalet malzemesi örneği bulunmuştur.
Mısır toplumunun her kademesindeki kadınlar geçim ve statü açısından büyük ölçüde ailenin erkeklerine bağımlı olmaya devam etse de, Mısırlı kadınlar o dönemde bilinen dünyanın herhangi bir yerindeki kadınlardan daha fazla özgürlüğe ve sorumluluğa sahipti. Mısırlı kadınların kozmopolit ve kültürlü tavırları mezar resimlerinde ve kabartmalarda sık sık vurgulanır ve ünlü firavun Kleopatra’nın Yunan olmasına rağmen Mısır usullerini benimsediğini ve zarafeti ve cazibesiyle dikkat çektiğini belirtmek gerekir.
Kadınların erkeklerden aşağı olduğunu vaaz eden ve tüm kadınların yargılanması gereken ikiyüzlü standart olarak İncil’in Yaratılış Kitabı’ndaki Havva örneğini gösteren Hıristiyanlık gelene kadar (bu aynı zamanda kişisel hijyende belirgin bir düşüş getirdi çünkü İsa Mesih’in her an geri döneceği düşünülüyordu ve bu nedenle kişisel görünüm önemsizdi ve ayrıca vücuda gösterilen özen gösteriş olarak kabul ediliyordu) kadınlar Mısır’da çok saygı görmeye ve erkeklerle eşit haklara sahip olmaya devam etti. Fetihçi Müslüman güçler tarafından Mısır’a İslam getirildiğinde, kadınlar Hıristiyanlık döneminde sahip olduklarından daha az özgürlüğe sahip oldular ve Tanrıça İsis’in kadın ve erkeklere eşit olarak bahşettiği hediyeler unutuldu.
Bir yanıt yazın