Herodot Kimdir Herodot Sanatı

Herodot Kimdir Herodot Sanatı

Herodot Kimdir, Herodot’un Tarihler’i tarihi, coğrafi, etnografik ve dini yönleriyle sadece nesiller boyu okuyucular, öğrenciler ve hikaye anlatıcıları için değil, aynı zamanda sanatçılar için de her zaman bir zevk ve ilgi kaynağı olmuştur.

Herodotos’un Tarihler’inden sahneleri temsil eden resimlerin tam bir listesini yapmak, farklı alanlardan geniş bir akademisyen topluluğuna düşen bir görevdir. Çünkü Herodotos’un Tarihler’inin etkisi okumanın sonuçlarının çok ötesine geçmektedir: özellikle öyküler, ama aynı zamanda bu eserde yer alan tarihsel olaylar da ünlenmiş ve kendi geleneklerine sahip olmuştur.

Her bir bölüm ve sahne ayrı bir çalışmanın konusu olabilir, ancak özellikle bazıları diğerleri arasında öne çıkmaktadır: Gyges ve Candaules’in karısı, Cleobi ve Biton, Solon ve Croesus’un buluşması ve Kyros’un hayatı. Bu olağanüstü sahneleri temsil eden çok sayıda resim vardır ve bu makalenin sonunda bunların kapsamlı olmayan bir listesi verilmiştir. Ancak, bir sonraki makalede Kambyses’in yargılanması ve Tomyris’in intikamı gibi daha az ünlü olaylara odaklanacağım.

Bunlardan ilki, Kambyses tarafından yargıç Sisamnes’e verilen cezayı temsil eden bir dizi görüntüden oluşur. Bu, Tarihler’deki en kısa ve en acımasız ceza öykülerinden biridir ve yazar tarafından neredeyse geçerken anlatılmıştır:

Otanes’in babası Sisamnes kraliyet yargıçlarından biriydi ve Kambyses haksız bir karar vermesi için rüşvet aldığı için onun boğazını kesmiş ve tüm derisini yüzmüştü. Sonra yırtılan deriden şeritler kesti ve bunlarla Sisamnes’in hüküm vermek için oturduğu koltuğu kapladı. Bunu yaptıktan sonra Kambyses, bu öldürülmüş ve derisi yüzülmüş Sisamnes’in oğlunu onun yerine yargıç olarak atadı ve ona oturduğu tahtın doğasını aklından çıkarmamasını öğütledi. (Hdt 5.25 Perseus’tan A.D. Godley tarafından yapılan çeviri)

 

Herodot Kimdir Herodot Sanatı

Bu hikaye, Gerard David’in (1498) Bruges belediye binasının ana salonu için yaptığı bir eserde olduğu kadar erken bir tarihte de temsil edilmektedir. Bu bağlamda bu resmin amacı açıkça yargıçları, yöneticileri ve diğer görevlileri uyarmak ve onlara sorumluluklarını hatırlatmaktı ve koltuk aynı zamanda Sisamnes’in oğlu Otanes için bir hatıraydı. İnsanlar hikâyeyi biliyordu ve bilmeseler bile imge yeterince açıktı. Ancak, bu hikâyenin kaynağı olarak Herodot’a yapılan atıf o kadar iyi bilinmiyor olabilir.

Aynı sahne farklı bir bağlamda farklı bir hal alır. Örneğin Dirk Vellert tarafından yapılan ve şu anda Amsterdam’daki Rijksmuseum’da bulunan vitray duvarda, iki sahnede David tarafından temsil edilen hem yolsuzluk hem de ceza yerine sadece derinin yüzülmesine odaklanılmıştır. Bununla birlikte, öykünün didaktik kısmı aslında Cambyses’in genç Otanes’i yargıç koltuğuna oturttuğu bölümdür. Bu aynı zamanda Rubens’in bir sonraki yüzyılda bu tema üzerine yaptığı çalışmaların da odak noktasıdır. Elbette, derinin koltuk üzerindeki yerleşimi tamamen sanatsal bir karardır ve ad litteram Herodot’un ἱμάντας’tan (deri şerit) bahseden hikâyesini temsil etmesi gerekmez.

En geniş temsil yelpazesine sahip hikâyelerden biri ve kesinlikle en yaygın bilinenlerinden biri Kyros’un çocukluk hikâyesidir. Bu resimler, Xenophon’un ve Herodot’unkinden bağımsız olarak antik çağlardan beri dolaşımda olan diğer birkaç versiyonun da dahil olduğu bir karışıma dayanmaktadır. Bu uzun masal, ressamlar için ilginç olan birkaç unsur ve tema içeriyordu. Kyros’un annesi müstakbel oğlunun kral olacağına dair uğursuz rüyalar görür ve babası Astyages, Arpagus’tan bebeği öldürmesini ister. Bebek yine de hayatta kalır ve “Köpek” adında bir köylü kadın ya da doğrudan bir köpek tarafından büyütülür, ta ki bir dizi olayla tanınana ve kehanet gerçekleşene kadar. Cyrus bir hükümet darbesiyle Pers kralı olur ve Ahameniş hanedanının temellerini atar. İnanılmaz başarılar zinciri Tomyris’in ellerinde öldüğünde sona erer. Bu hikayeler genellikle çeşitli sahnelere ve dekoratif projelere konu olur.

Genellikle bu masalların alternatif gelenekleri bir arada bulunur ve Herodot’un ciltlerinin her zaman yeniden yorumlanmak için okunmadığının ve bazı hikayelerin kendi yollarını çizdiğinin bir kanıtıdır. Bununla birlikte, örneğin Spako’nun (Köpek) diz çöküp parmağıyla kocasının kalbini işaret ettiği temsilleri doğrudan etkileyen kesinlikle Herodot’un masalıdır.

Herhangi bir okuyucunun ya da izleyicinin zihninde yer eden bir imgenin son derece ünlü bir örneği de elbette Messagetae Kraliçesi Tomyris’in Kyros’u yenip öldürdükten sonra yaptıklarıdır:

Pers ordusunun büyük bölümü orada yok edildi ve Kiros’un kendisi de otuz yıldan bir yıl eksik hüküm sürdükten sonra orada öldü. Tomyris bir deriyi insan kanıyla doldurdu ve Pers ölüleri arasında Kyros’un cesedini aradı; onu bulduğunda başını derinin içine soktu ve ölü adama şu sözlerle hakaret etti: “Yaşadığım ve seni savaşta yendiğim halde, beni yok ettin, oğlumu hile ile aldın; ama tam tehdit ettiğim gibi, sana kanını veriyorum.” Kyros’un ölümüyle ilgili birçok hikâye anlatılır; anlattıklarım arasında en inandırıcı olanı budur. (Hdt 1.214 Perseus’tan A.D. Godley tarafından yapılan çeviri)

 

Bu sahnenin resimlerinde yorumlar olabildiğince çoktur. Van Coxcie bize Tomyris’i kralın başını bir cariyenin tuttuğu kâseye daldırırken gösterir. Oldukça hırçın bir bakışı vardır ve bir ayağı da bir köpeğin saldırısına uğrayan cesedin üzerindedir. Rubens bunun yerine, en azından bu örnekte, Herodot’un kraliçesinin çaresizliğini ve zaferinin ve başarılı intikamının çelişkisini de akılda tutmaktadır; bu nedenle kendi elleriyle hareket etmez: üzgün ve acı çekmektedir (ἀπώλεσας) ve ağlamanın eşiğinde tahta tutunmaktadır. Burada yazarın sadece resmin temasını değil, tüm hikâyenin içeriğini yeterince iyi bildiğini düşünebiliriz. Ancak Rubens’in yaklaşımı sonraki yüzyıllarda neredeyse tamamen kaybolur ve intikam kraliçesi, kısmen az ya da çok standart olan bir dizi profan konudan biri haline gelmesinin bir sonucu olarak, Herodot’un öyküsündeki umutsuz kişinin yerini alır.

MS 19. yüzyılda, Akdeniz’in yeniden keşfi bağlamında ve Klasiklere, özellikle de Herodot’un da aralarında bulunduğu tarihçilere duyulan güçlü ilginin geri dönüşüyle birlikte, daha önce hiç temsil edilmemiş bir dizi sahne ortaya çıkar. Nispeten iyi bilinen bir örnek, hikayenin kaynağı konusunda hiçbir şüphenin olmadığı Long’un Babil Pazarı’dır. Bu, Herodot’un statüsüne bakılmaksızın evlenmemiş her kıza bir koca vermenin ilginç bir yolunu anlattığı ünlü bir pasajdır:

Şimdi onların yerleşik geleneklerinden söz edeceğim. Bize göre bunların en bilgesi, araştırarak öğrendiğime göre İlirya’daki Eneti’lerin de bir geleneğidir. Şöyle ki: Yılda bir kez her köyde evlenme çağına gelen tüm genç kızlar toplanır ve etraflarında bir erkek kalabalığıyla birlikte tek bir yerde bir araya getirilirdi. Sonra bir tellal onları teker teker sergiler ve satışa sunar, önce en güzelini; sonra, büyük bir fiyat getirdiğinde, bir sonraki en çekici olanı satışa çıkarır ve tüm kızları yasal eşler olarak satar. Evlenmek isteyen Asurlu zenginler en güzeli için birbirleriyle yarışırlardı; evlenmek isteyen ve güzelliğe ihtiyacı olmayan sıradan insanlar ise çirkin olanları ve paralarını alırlardı. (Hdt. 1.196, Perseus’tan A.D. Godley tarafından yapılan çeviri)

MS 19. yüzyılda, ilk gazeteler bazen Herodot’un Tarihçeleri’nin ilk sayı olarak yer aldığı resimli roman serilerini basmaya başladığında, bu resimli hikayelerin bazılarının izi nihayet sürülebildi ve resimler, yeni hikayeler ve yeni sanat eserleri için giderek daha fazla malzeme sağlamaya devam ettiler. Büyüleme güçleri bozulmadan kaldı ve bugüne kadar kesintisiz ve heterojen şekillerde düşünceler, imgeler ve fikirler üretebildiler.

Arkeolojidefterim.com

Credit: Worldhistory lisence