Antik Yunan Eğlenceleri ve Dans

Antik Yunan Eğlenceleri

Eğlenceleri, o zamanlar dansın günlük yaşamda önemli bir yeri vardı. Antik Yunan lar sadece birçok farklı durumda dans etmekle kalmamış, aynı zamanda top oynama veya ritmik fiziksel egzersiz gibi performansa dayalı olmayan birçok aktiviteyi de dans olarak kabul etmişlerdir. Aslında, eski Yunanlılar için dans etmek bedenin, zihnin ve ruhun müziğe verdiği doğal bir tepki gibi görünüyordu. Düğünlerde ya da içki partilerinde (symposia) kendiliğinden dans eder ya da antik Yunan tiyatrosundaki koro danslarında örneklendiği gibi önceden düzenlenmiş koreografiler sergilerlerdi. Yunan dansları bireysel ya da grup halinde icra edilebilirdi. Bir hikâye anlatabilir, dövüş ve atletizm becerilerini sergileyebilir, konukları eğlendirebilir ya da tören alaylarını ve dini ritüellerin diğer önemli kısımlarını şekillendirebilirlerdi.

Antik Yunan literatüründe dans büyük ölçüde mousike’nin (sahne sanatlarının tüm kategorilerini kapsayan şemsiye terim: müzik yapma, dans etme, şarkı söyleme ve okuma) bir unsuru olarak tanımlansa da, dansın bağımsız bir beceri olarak uygulandığını gösteren çok çeşitli kanıtlar vardır. Dans eğitimi (gymnopaidai) okullarda temel derslerden biriydi ve vazo resimlerinde erkek ve kadın eğitmenlerin gözetiminde dans eden kız ve erkek çocuklarının resimleri görülür. Platon, Lucian ve Athenaeus gibi klasik yazarlar, beden ve zihin üzerindeki yapıcı etkileri sayesinde dansı iyi vatandaş, erkek ve kadınların gelişiminin önemli bir parçası olarak tavsiye etmişlerdir. Birçok antik kültürde olduğu gibi, dans binlerce yıl boyunca antik Yunan toplumunda temel bir rol oynamıştır.

Kökenleri

DANS EDEN KADIN FIGÜRLERI GENELLIKLE TANRIÇA VEYA RAHIBE OLARAK TANIMLANIR, BU DA DANS VE DINI INANÇLAR ARASINDA TEMEL BIR ILIŞKI OLDUĞUNU GÖSTERIR.

Yunan dansının kökenleri M.Ö. 2. binyıla kadar uzanmaktadır. Geleneğe göre Minos uygarlığına ev sahipliği yapan Girit, Yunan dansının doğduğu yerdir. Minos sanatı ve kültürünün Miken uygarlığı ve Kiklad halkı üzerinde büyük bir etkisi olmuş ve bu üçü birlikte bugün klasik Yunan ya da Helen kültürü olarak bilinen kültüre beşiklik etmiştir. Bu nedenle, Yunan dans formlarının Minos Girit’indeki kökenlerinden etkili bir şekilde evrilmiş olması çok muhtemeldir. Yunan trajedi oyun yazarı Sophokles (M.Ö. 496 – 406) Ajax adlı eserinde Pan’ı Knossos’ta uygulanan dans adımlarına dayanan dansları icat eden tanrıların dansçısı olarak adlandırır. Athenaeus da Girit’i pyrrhic veya savaş dansı ve sikinnis veya satir dansı da dahil olmak üzere çeşitli dans türlerinin doğduğu yer olarak vurgular. Knossos yakınlarındaki Isopata’da ve Phaistos yakınlarındaki Hagia Triada’da M.Ö. 1500’lerden kalma, dans eden kadın figürleriyle süslü mühürler ve altın yüzükler bulunmuştur. Girit’in doğu ucundaki Palaikastro’da, Knossos’taki Geç Minos sarayının duvar resimlerinde de görülen birkaç kadın dansçının kilden yapılmış figürleri bulunmuştur.

Girit’in resmedilmiş ve yontulmuş dans eden kadın figürleri genellikle tanrıça ya da rahibe olarak tanımlanır; bu da dans ve dini inançlar arasında, antik Yunan da dahil olmak üzere çoğu erken topluluk ve antik uygarlık arasında yaygın olan temel bir ilişkiye işaret eder. Antik (Greko-Romen) dans hakkında günümüze ulaşan tek tam metni borçlu olduğumuz Lucian, dansın kozmik bir yaratım olduğuna inanıyordu çünkü yıldızlar ve gezegenler ahenkli seyahatlerinde evrende dans ediyorlardı. Yunan mitolojisinde, astronomi ilham perisi Urania, dans sanatının teorik yönünü de üstlenerek dans üzerinde de bazı yetkilere sahipti ve ana hamisi “dans zevki” olan kız kardeşi Terpsichore idi. Antik Yunan’da dansın ilkel önemi arkeoloji tarafından da vurgulanmaktadır. Şimdiye kadar bulunan Yunan alfabesiyle yazılmış en eski yazıt olan Dipylon Yazıtı, pişmiş topraktan bir şarap testisi üzerinde, “şimdi bu dansçılardan her kim en zarif şekilde [dans] ederse” ona ödül verileceğini belirtir.

Eğlence ve Dans

Yunan dans formları genel olarak bireysel ve kolektif ya da grup performansları olarak kategorize edilebilir. Bireysel format ayrıca solo performanslar (profesyonel göstericiler) ve eğlence için serbest stil dans (modern parti dansına benzer) olarak ikiye ayrılır. Solo performanslar büyük ölçüde akrobatik ve/veya muhteşem gösterilerle ilişkilendirilir. Xenophon (M.Ö. 430 – 354) Anabasis adlı eserinde, barış anlaşmasını kutlayan Yunanlıları ve Paflagonyalıları eğlendirmek için sırayla dans eden Yunanlı paralı askerlerin bazı genç refakatçilerine hayranlık duymaktadır. Dansçılardan biri eline hafif bir kalkan almış ve iki hayali savaşçıya karşı bir savaş sahnesi canlandırmış, ardından yine savaş hareketlerinden oluşan bir Pers dansı yapmıştır. Ardından bir savaşçı gibi giyinmiş bir kız, Yunan dünyasının en popüler savaş dansı olan pyrrhic dansı, yani ateş dansındaki muhteşem performansıyla seyircilerin gözlerini kamaştırdı.

Solo performanslar için bir başka mekân da sempozyumdu ve burada müzikli eğlence sağlamak için profesyonel topluluklar kiralanabilirdi. Müzik hēdonē’nin (zevk) ana maddesiydi ve profesyonel kadın müzisyenler, aulētrides (aulos kızları) ve psaltriai (arp kızları) eşliğinde dans eden birkaç orchestridē’yi (dansçı kızlar) içerebilirdi. Bazen dansçı kızlar da müzik yapımına katkıda bulunur ve bir çift krotala (el çırpıcı) ile ritmi tutarlardı. Eğer ev sahibi tam bir kumpanyayı karşılayabiliyorsa, o zaman eğlence aynı zamanda farklı sayılarda zarif dans doğaçlamaları ve şaşırtıcı akrobatik ve müzikal eylemler içeren bir tür varyete gösterisini de içerirdi.

TIPIK BIR SEMPOZYUMUN BÜYÜK FINALI GENELLIKLE KONUKLARIN SATIRIK KOMOS DANSI YA DA “ÇILGIN SARHOŞLARIN DANSI” ILE DIŞARI FIRLAMASIYDI.

Sempozyumlar aynı zamanda Yunan halkının spontane, serbest stil dansları hakkındaki ana bilgi kaynağımızdır. Aslında şenlik, içki içenlerden oluşan bir grup içinde gevşek vücut sallama ile bireysel doğaçlamanın yaygın bir biçimiydi. Genellikle tipik bir sempozyumun büyük finalinde konuklar şarkılar söyleyerek, hoplayıp zıplayarak, şarap tanrısı Dionysos’a satirik komos dansı ya da “çılgın sarhoşların dansı” ile övgüler yağdırarak evlerine doğru koşarlardı.

Antik Yunan Eğlenceleri ve Dans

Yunan dans formlarının ikinci kategorisi grup performansıdır. Bu, üyeleri yarı profesyonellerden (tiyatro korolarında olduğu gibi) veya meslekten olmayan katılımcılardan (dini ritüeller, düğünler ve cenazeler), tek cinsiyetli veya tüm erkek ve/veya tüm kadınlardan oluşabilen bir grup tarafından gerçekleştirilen bir dizi senkronize, benzer ve genellikle önceden planlanmış hareketi içerir. Antik çağda dansın kolektif bir etkinlik olduğu sıklıkla belirtilir ve Yunan dansı büyük ölçüde bir grup dansı olarak özetlenir. Dansa değinen antik yazarların en eskisi olan Homeros (M.Ö. 750 civarı), İlyada’sında Aşil’in kalkanının dans eden üç grup kız ve erkekle süslendiğini anlatır. Maddi kültürde Yunanlı dansçıların isimleri ilk olarak M.Ö. 575’lerde şarapla suyu karıştırmaya yarayan büyük bir krater olan Francois Vazosu’nda görülür. Bu vazonun en üst frizinde, siperliğin altında, Atinalı prens ve kahraman Theseus tarafından Girit labirentinden kurtarılmalarını kutlamak için el ele tutuşup bir sıra halinde adım atan 14 genç ve bakireden oluşan bir grup gösterilmektedir.

Diğerlerinin yanı sıra Plutarkhos, Pollux ve Lucian bu dansı hızlı tempolu popüler bir zincir dansı olan geranos ile ilişkilendirmiştir. Aslında çizgisel dans, Yunan grup danslarının sadece bir tanesidir, ancak belki de en sık rastlanan biçimidir. Diğer iki format dairesel ve zigzagdır. Doğrusal danslar büyük ölçüde hem halk festivallerindeki alaylar gibi dini törenlerle hem de düğünler ve cenazeler gibi günlük olaylarla bağlantılıdır. Dairesel biçimler de, çizgi dansçıları bir tanrının sunağı etrafında dans etmeye başladığında genellikle bir ritüelin parçasıydı. Labirentle ve Ariadne’nin Theseus’a geri dönüş yolunu bulması için verdiği iplikle bağlantıları olan geranos gibi danslarda, dansçılar bu iki unsurun kıvrımlarını ve dönüşlerini taklit edebilirlerdi.

Antik Yunan Eğlenceleri ve Dans

Çizgisel ve dairesel dans formları, Antik Yunan’ın en ünlü dansı olan koronun teatral dansında sıklıkla kullanılmıştır. Bu dansın orijinal formu olan dithyramb, büyük ölçüde Dionysos ile ilişkilendirilir. M.Ö. 7. yüzyıldan Geç Antik Çağ’a kadar süren en kalıcı toplu performans biçimiydi. Yunan tiyatrosunun doğduğu yer olarak bilinen Büyük Dionysia, M.Ö. 6. yüzyılda yaşayan lirik şair Hermione’li Lasus’un bu koro dansı ve şarkı söyleme biçimini Atina’ya getirmesiyle gelişmiştir. Yunan tiyatrosundaki koro, oyun yazarının mesajının koro halinde seyirciye iletilmesi olan parabasis’te bir dizi koreografik hareket gerçekleştirirdi. Koro, koro lideri olan bir koregos tarafından yönetilirdi. Dansların temposu ve ritmi oyunun şiirsel ölçülerine göre değişebilirdi ve dramatik türlerin her biri için özel bir dans türü vardı. Koro trajedilerde emmeleia, Yunan komedisinde kordax ve satir oyunlarında sikinnis danslarını icra ederdi.

Dans Eden Figürler

Hem efsanevi hem de tarihi dans figürlerinin antik Yunan edebiyatında pek çok temsili vardır. Odysseus, Nausicaa’nın keyifli dansıyla ortaya çıkan güzelliğine ve çekiciliğine hayrandır. Hermes, Philomela’yı Artemis’in onuruna dans ederken gördüğünde ona aşık olur. M.Ö. 6. yüzyılın başlarında Sicyon prensesi Agariste ile evlenmek üzere en seçkin talipler arasından seçilen Atinalı soylu Hippokleides, kör bir sarhoşluk içinde akrobasi ve komos dansının uygunsuz bir karışımını sergileyerek evliliğini “dans ederek bitirmiştir”.

Bununla birlikte, en ünlü dans karakterleri Dionysos’tan başka bir tanrının yoldaşları değildir. Erkek maiyeti, iflah olmaz derecede neşeli ve yaramaz karakterleriyle bilinen yarı insan yarı keçi satirlerden oluşur. Satirler çoğu zaman dans eder ve genç kadınların, özellikle de Dionysos’a tapan kadın maenadların peşinden koşarlar. “Çılgın kadınlar” anlamına gelen maenadlar geyik derisi giyer ve uzun bir rezene ya da çam sopası olan thyrsos taşırlardı. Kendilerinden geçmiş dansları genellikle şiddetle ve yılanları tutmak ve hayvanları parçalamak gibi olağanüstü davranışlarla sonuçlanırdı. Yunan tragedyacı Euripides (M.Ö. 484-407) Baküs’ten sonra maenadlara verilen bir diğer isim olan Bacchae’de, Dionysos’un yarattığı çılgınlık içinde Kraliçe Ana Agave’nin önderliğinde kral Pentheus’u öldüren Theban kadınlarının hikâyesini anlatır.

Dans Eden Figürler

Bu efsanevi dansçılar ölümlüler tarafından da taklit edilmiştir. M.Ö. 400’lerden kalma büyük ve özenle süslenmiş bir volüt krater olan Pronomos Vazosu, satirler gibi giyinmiş erkek oyuncuların, sahneleyecekleri satir oyununun yazarı Demetrios’un etrafında toplanarak yaptıkları sahne arkası hazırlığını göstermektedir. Vazonun diğer yüzünde ise Dionysos ve dansçı eşi Girit prensesi Ariadne, kaval çalan Pronomos’a tepeden bakmaktadır. Kadınlar birçok durumda maenad rolünü üstlenmişlerdir. Bunlar bir festivalin parçası ya da sadece kadınlara özel bir ritüel olabilir. Örneğin yıllık Agrionia festivalinde, bir zamanlar dans eden üç grup kadın dağlara kaçar, dünyevi varoluşlarının üzerine çıkmak ve tanrıları Dionysos’a katılmak için kolektif vecd içinde bütün gece dolaşırlardı.

Modern Yunan dansının izini antik çağlara kadar sürmek zor olsa da, antik Yunan dans formları ve hareketleri bugün hala çeşitli Yunan topluluklarında bulunmaktadır. Antik Yunan dansı, ilişkili hikayeleri ve figürleriyle birlikte, çağlar boyunca ve dünya çapında pek çok kültürde yazarlara, şairlere, ressamlara, dansçılara, sahne sanatçılarına ve diğer pek çok kişiye ilham vermiş ve vermeye devam etmektedir.

Worldhistory