Antik Mısır Oyunları Spor ve Rekreasyon

Antik Mısır Oyunları, Spor ve Rekreasyon

Antik Mısır ‘da Oyunlar, Spor ve Rekreasyon, Antik Mısır insanları genellikle ölüm takıntılı ve hüzünlü olarak tasvir edilseler de, aslında yaşama büyük bir değer veriyorlardı ve kültürleri, varoluşun sihirle dolu sonsuz bir yolculuk olduğuna dair inançlarını yansıtıyordu. Antik Mısırlılar için Hayat tanrıların bir armağanıydı ve insanların bu armağanın tadını olabildiğince dolu dolu çıkarmaları bekleniyordu.

Yazıtlar, sanat eserleri ve çeşitli nesneler, eski Mısır yaşamının hayattan zevk almaya ve kişinin dünyadaki zamanını sonsuza dek yaşamaya değer kılmaya odaklandığını açıkça ortaya koymaktadır. Bu hedefe ulaşmak için izledikleri yollardan biri, günümüzde yaşayan herkese tanıdık geliyor: spor ve oyunlar.

Bu rekreasyonel faaliyetlerin çoğu günümüzdekilerle aynıdır ve aşağı yukarı aynı şekilde oynanırdı. Fiziksel uygunluk eski Mısırlıların hayatının önemli bir parçasıydı ve spor kişinin sağlığını ve dinçliğini korumasına yardımcı oluyordu. Oyunlar daha entelektüel uğraşlardı, örneğin dama oyununun bir versiyonu gibi görünen popüler Senet gibi. Bu sporlar ve oyunlar, açıkça eğlenceli olmalarının yanı sıra kişinin genel refahına da katkıda bulunmaları bakımından kültürün değerlerini yansıtıyordu.

Rekreasyon

Her sosyal sınıftan Mısırlı, küçüklüklerinden itibaren dışarıda çok zaman geçirmiştir. Sanat eserleri ve yazıtların yanı sıra mektuplar da erken yaşlardan itibaren avluda ya da sokakta oynayan çocuklara dair örnekler sunmaktadır. Hem erkek hem de kız çocukları doğdukları andan ergenlik çağına kadar çıplak gezerlerdi ve pek çok resimdeki figürlerin bu zaman dilimi içinde yer aldığı açıktır.

SAĞLIKLI BIR ÇOCUKLUĞUN, TOPLUMUN SAĞLIKLI VE ÜRETKEN BIR YETIŞKIN ÜYESINE YOL AÇACAĞI DÜŞÜNÜLÜYORDU.

Erkek çocuklar da gençliklerinde saçlarını tek bir yandan bağlar, başın geri kalanını tıraş ederlerdi ve bu özellik, açık havada oyun oynayan insanları gösteren birçok eserde de tasvir edilmiştir. Sağlıklı bir çocukluğun, topluluğun sağlıklı ve üretken bir yetişkin üyesine yol açacağı düşünülürdü, ancak bu değerle çelişir gibi görünen bir şekilde, zengin rahipler, kâtipler ve yöneticiler sıklıkla aşırı kilolu olarak tasvir edilir.

Yine de atletizm ve fiziksel uygunluk her çağdaki Mısırlıların hayatında ayrılmaz bir rol oynamıştır. Spor, kralın taç giyme töreninin, askeri zafer kutlamalarının, dini törenlerin ve festivallerin bir parçasıyken, bulunan masa oyunlarının sayısına ve sanat eserlerinde ne kadar sık göründüklerine bakılırsa oyunların popüler bir eğlence olduğu açıktır. Hatta Senet, öbür dünyada insanlar ve tanrılar tarafından oynanırken gösterilmiştir ve oyunun kişinin yaşamı boyunca sonsuzluğa doğru yaptığı yolculuğu yansıttığı düşünülmektedir.

Mısırlı çocuklar oyuncaklarla da oynarlardı ve oyunlarının birçoğu günümüzde de gençler tarafından oynanmaktadır. Kız ve erkek çocuklar birlikte oynamazlardı ve yaptıkları farklı sporlar cinsiyetlerden beklenen değerleri yansıtırdı: erkek çocuklar sıklıkla güreşirken, kürek çekerken, boks yaparken ya da çim hokeyi gibi rekabetçi takım sporları yaparken görülürken, kızlar hokkabazlık yaparken, jimnastik ve jimnastik dansı yaparken tasvir edilirdi. Kızlara ve erkeklere erken yaşta yüzme öğretilmiştir ve her ikisi de bu sporda ve kayıkçılıkta tasvir edilmiştir.

Antik Mısır Oyunları Oyuncaklar

Genç Mısırlıların oyuncaklarının çoğu günümüzün aksiyon figürleri ve oyuncak bebeklerine benziyordu. Mısırbilimci Rosalie David, “küçük çocukların beşikteki bebeklerle; hareketli çeneli timsahlar da dahil olmak üzere hayvan oyuncaklarıyla; dans eden cüceler de dahil olmak üzere kuklalarla; çıngıraklar ve topaçlarla ve minyatür silahlarla oynadıklarını” belirtmektedir (330). Ayrıca kilden ya da tahtadan yapılmış kadın ve erkek figürleriyle de oynamışlardır. Orta Krallık’tan (MÖ 2040-1782) özellikle karmaşık bir parça, hamur yoğuran (tahıl öğütme olarak da yorumlanır) bir figürdür (genellikle kadın olarak yorumlanır). Bu, bir platforma sabitlenmiş ve bir eğim üzerinde eğilmiş, oval bir nesne tutan ahşap kişiye bağlı bir ip parçası olan bir çekme oyuncağıdır. Biri ipi çektiğinde, figür işinin başında ileri geri gider.

Birçok oyuncak ip ya da sicim parçalarına bağlanırdı. Mısır’ın İkinci Ara Dönemi’nde (M.Ö. 1782-1570) Hiksoslar tarafından Mısır’a gerçek atlar ve savaş arabaları getirildikten sonra Yeni Krallık’ta (M.Ö. 1570-1069) oyuncak atlar ve binicili savaş arabaları vardı. Çocukların ayrıca oyuncak kedileri, köpekleri, fareleri, kurbağaları ve kuşları da vardı. Bunlardan biri M.Ö. 200’lere tarihlenen Sakkara Kuşu olarak bilinir ve bazı uç teorisyenler bu kuşu eski Mısırlıların aerodinamikten anladıklarının kanıtı olarak gösterirler. Ancak Sakkara Kuşu’nun modelleri üzerinde yapılan testler aerodinamik açıdan sağlam olmadığını ve hiçbir zaman uçmadığını kanıtlamıştır. Havacılık uzmanı Martin Gregorie, bir model üzerinde yaptığı kapsamlı testlerin ardından bunun ya bir çocuk oyuncağı ya da bir rüzgar gülü olduğu sonucuna varmıştır.

Kız çocuklarının bebekleri kumaştan yapılır ve içleri ot, saman ve daha sonraları at kılıyla doldurulurdu. Erkek çocukların ise kilden, tahtadan ya da doldurulmuş kumaştan yapılmış atlet ve asker figürleriyle oynarlardı. Mısır’ın Yeni Krallığı’ndan özellikle ilginç bir parça, altında (göğsünden aşağı doğru çıkıntı yapan) bir kolu olan ve sırtına basıldığında hareket eden mekanik bir köpektir; kolun basılması ve bırakılması köpeği ileri doğru hareket ettirir.

Oyunlar

Köpekler, insanlar için sahip oldukları değeri yansıtan en popüler oyuncaklar arasındadır ve aynı zamanda Tazılar ve Çakallar olarak bilinen bir masa oyununda da yer almaktadır. Bu oyun Mısır’ın Orta Krallığı döneminde popülerdi ve en iyi korunmuş hali Howard Carter (Tutankamon’un mezarının keşfiyle ünlüdür) tarafından Teb’de bulunmuştur ve 13. Hanedanlığa tarihlenmektedir. Oyun elli sekiz delikli süslü bir ahşap tahta üzerinde, köpek ya da çakal başlı sivri uçlu ahşap oyun taşları kullanılarak oynanırdı. Oyunun amacı, kendi taşlarını ilerletirken karşı tarafın taşlarını ele geçirmek olabilir, ancak bu bir varsayımdır.

En eski masa oyunlarından biri, Mısır’daki Erken Hanedanlık Dönemi’nden (M.Ö. 3150 – 2613) kalma ve üzerinde yılan resmi bulunan tek ayaklı bir tahta üzerinde oynanan Mehen’dir (Yılan Oyunu olarak da bilinir). Oyuncular aslan ve dişi aslan şeklindeki oyun taşlarının yanı sıra yuvarlak nesneler de kullanırlardı ve amacın tahtadaki yılanı ilk kutulayan olmak olduğu düşünülmektedir. Bu oyunların hiçbiri için kural bulunamamıştır ve bu nedenle amaçlarına ilişkin herhangi bir yorum tamamen spekülatiftir.

Rosalie David’in yorumuna göre, “gerçek oyuncak ve oyunları (sahiplerini eğlendirmeyi amaçlayan) ‘oyuncak bebekler’ ya da büyülü veya dini amaçlarla kullanılan diğer figürlerden ayırt etmekte bazı güçlükler vardır” (330). Bu durum Mehen için kesinlikle doğrudur zira Mehen, Büyük Yılan’ın geceleri yeraltı dünyasında seyahat ederken güneş tanrısının kayığını yok etmesini engellemek için yapılan bir tören olan Apophis’in Devrilmesi’nin ritüel bir canlandırması olabilir. Bu olasılık, tepesine kazınmış yılanın tıpkı Apophis’in parçalara ayrılması gibi karelere bölündüğü ama yine de güneş için gece bir tehdit oluşturduğu Mehen tahtaları tarafından öne sürülmektedir. Öyle olsa bile, kareler Apophis mitiyle hiçbir ilişkisi olmayan oyun taşları için tahtadaki boşluklar olabilir.

En popüler masa oyunu, televizyon ve filmlerde en yaygın olarak ‘tipik’ eski Mısır oyunu olarak tasvir edilen Senet’tir (Hounds and Jackals’ın bazı kayda değer görünümleri olmasına rağmen). Oyun Erken Hanedanlık Dönemi’nden kalmadır ve Mısır tarihi boyunca popülerliğini korumuştur. Senet, beş ya da yedi oyun taşını kullanarak otuz karelik bir tahta üzerinde karşı karşıya gelen iki oyuncu için bir oyundu. Oyunun amacı, bir oyuncunun tüm taşlarını tahtanın diğer ucuna taşıyarak rakibinin aynı şeyi yapmasını engellemek gibi görünmektedir. Oyun, Yeni Krallık dönemine ait sanat eserlerinde kraliyet mensuplarının Senet oynarken tasvir edilmiştir; bunun en iyi örneği Ramesses II’nin eşi Kraliçe Nefertari’nin (M.Ö. 1255 civarı) mezar resmidir.

Senet tahtaları Erken Hanedanlık Dönemi’nden Geç Antik Mısır Dönemi’ne (M.Ö. 525-332) kadar kraliyet mezarlarında ve Mısır’ın sınırları dışındaki bölgelerde bulunarak popülerliğini kanıtlamıştır. Yeni Krallık döneminden itibaren, gerçek oyun tahtaları üzerindeki metinler, yazıtlar ve gravürlerden de anlaşılacağı üzere, kişinin yaşamdan sonsuzluğa yolculuğunun bir temsili olarak görülmüştür. Mısır Ölüler Kitabı’nda Senet’ten, onu öbür dünya ve tanrılarla sıkı sıkıya ilişkilendiren uzun Büyü 17’nin ilk bölümünde bahsedilmektedir.

Spor

Tanrılar aynı zamanda spor karşılaşmalarının ve atletizmin de bir parçasıydı çünkü bunlar genellikle dini törenlere ve festivallere dahil edilirdi. Katılımcılar Horus’un zaferini ve düzenin kaosa karşı zaferini anmak için Horus ve Set’in takipçileri arasında sahte savaşlar düzenlerdi. Bu oyunlar Mısırlıların düzenli olarak yaptıkları sporların birçoğunu içeriyordu.

En popüler sporlardan bazıları balıkçılık, kürek çekme, cirit atma, boks, güreş, halter ve jimnastikti. En sık oynanan takım sporu çim hokeyi ve çemberle oynanan halat çekme benzeri bir oyundu. Okçuluk da popülerdi ancak daha çok soylular ve kraliyet ailesiyle ilişkiliydi. Amenhotep II (MÖ 1425-1400) mükemmel bir okçuydu ve “görünüşe göre bir savaş arabasına binmişken katı bakır bir hedefe ok atabiliyordu” (Wilkinson, 234). Ramesses II (M.Ö. 1279-1213) de çok uzun yaşamı boyunca kendisini fiziksel olarak zinde tutan yetenekli bir okçu ve avcı olarak biliniyordu.

Fiziksel zindelik bir firavun için o kadar önemli görülüyordu ki, bir kralın saltanatının ilk otuz yılından sonra onu gençleştirmek için düzenlenen Heb-Sed festivalinin bir kısmı, bir parkuru koşma ve yol boyunca farklı görevlere katılma (okçuluktaki becerisi de dahil) yeteneğine odaklanıyordu. Özellikle Yeni Krallık döneminde prensler düzenli olarak egzersiz yapmaya teşvik edilirdi çünkü orduyu savaşa götürmeleri beklenirdi. Mısırbilimci Toby Wilkinson şöyle diyor:

Enerjik ve fiziksel uğraşlar, geleceğin liderlerinin eğitiminde özellikle önemli bir rol oynuyordu. Koşma, atlama, yüzme, kürek çekme ve güreş, güç, dayanıklılık ve takım ruhunu geliştirmek için tasarlanan haftalık rutinin bir parçasıydı. (234)

Fiziksel egzersiz kraliyet ailesi için önemli olsa da, sosyal statüyle sınırlı bir değer değildi. Spor tasvirleri, toplumun her seviyesinden insanın bu sporlardan zevk aldığını ve sık sık oynadığını göstermektedir. Mısır kralları sık sık avlanırken tasvir edilirken, sıradan insanlar da diğer sporların yanı sıra kürek çekme yarışmalarında, suda mızrak dövüşünde, rekabetçi yarışlarda, hentbol oynarken ve yüksek atlama yarışmalarında görülmektedir. Bunların hepsi günümüzde olduğu gibi oynanmaktaydı.

Çim hokeyi, iki rakip takım arasında, uçları kıvrık olarak kesilip şekillendirilmiş palmiye dalları ve üzeri kumaş ya da hayvan derisiyle kaplanmış papirüs merkezinden yapılmış bir top kullanılarak oynanırdı. Hokkabazlık müsabakalarında da aynı tür toplar kullanılırdı ancak daha küçük ve bazen farklı renklere boyanmışlardı. Beni Hasan’daki Mezar 17’de bulunan bir duvar resmi, altı siyah topu ustalıkla hokkabazlık yaparak birbirine bakan iki kızı tasvir etmektedir. Bu duvar resmi, diğer mezarlarda, saraylarda ve başka yerlerde bulunan ve Mısır sporlarının yakınlığını ve canlılığını yansıtan pek çok duvar resminden biridir.

Soylular sadece spora katılmakla kalmaz, herkes gibi onları izlemekten de keyif alırlardı. En popüler su sporları arasında, küçük bir kayıktaki iki kişinin Nil’in sularına meydan okuduğu hızlı atışlar yer alıyordu. Kürek çekme ve yüzme yarışmalarının yanı sıra güreş ve cirit atma da aynı derecede popüler seyirlik sporlardı.

Erkekler kadınların jimnastik dans yarışmalarını, gösterilerini, yüzmelerini ve kürek çekmelerini bugün olduğu gibi izlemekten zevk alırlardı. Bunun en ünlü edebi örneği Westcar Papirüsü’nde (İkinci Ara Dönem, M.Ö. 1782-1570 civarına tarihlenir) ve Sneferu ve Yeşil Mücevher (Kral Sneferu’nun Saltanatında Yaşanan Mucize olarak da bilinir) hikayesinde yer alır.

Bu hikâyede kral kendini umutsuz hissetmektedir ve baş kâtibi ona gölde kayıkla gezintiye çıkmasını önererek şöyle der: “…saray odanda bulunan tüm güzellerle birlikte kendine bir kayık donat. Onların bir aşağı bir yukarı kürek çekişlerini görünce majestelerinin kalbi ferahlayacaktır” (Simpson, 16). Kral önerildiği gibi yapar, “en güzel biçimli, sıkı göğüslü, saçları iyi örülmüş yirmi kadın” getirilmesini emreder ve öğleden sonrayı onlarla geçirdikten sonra, “Majestelerinin kalbi kürek çekişlerini görünce memnun oldu” (Simpson, 17). Tüm kadınların kıyafetlerini çıkartmalarını emredip sadece ağlarla süslenmeleri kralın zevkini arttırdığına dikkat çekilmiştir, ancak bu, günümüzde kayıkla gezmeye gitmek için şort giyilebileceği gibi, etkinlik için kabul edilebilir bir kıyafet olurdu.

Hikaye Anlatımı

Mısırlılar oyun ve sporun yanı sıra bir başka eğlence biçiminden de aynı derecede zevk alırlardı ve bu da hikaye anlatıcılığıydı. Sneferu ve Yeşil Mücevher masalı, kralın güzel kadınların gölde kürek çekmesini izleyerek nasıl moral bulduğunu vurgulasa da, masalın odak noktası kadınlardan birinin saçından düşen ve gölde kaybolan yeşil mücevherdir.

Kadın üzülüp ve kürek çekmeyi bırakır. Yolculuğa eşlik eden kralın baş kâtibi suyu iki yana ayırır ve mücevheri geri alır. Hikâye, “suyun on iki arşın derinliğinde” olduğunu, ancak kâtibin yaptığı büyüyle suyu kendi üzerine katlayarak “katlandıktan sonra yirmi dört arşına ulaşan” bir su duvarı oluşturduğunu anlatır (Simpson, 18). Bu hikaye elbette İncil’deki Çıkış Kitabı’nda Musa’nın Kızıldeniz’i ikiye ayırdığı sahneyi anımsatmaktadır ve bu tür sihir ve mucize hikayeleri Mısırlıların en çok hoşlandığı hikayeler arasındaydı.

Tanrıların hikâyeleri, Sinuhe gibi kahramanların hikâyeleri, Kazazede Denizcinin Hikâyesi, hayalet hikâyelerinin hepsi toplantılarda, festivallerde ve partilerde anlatılırdı. Bu hikayelerin genellikle bir kıssadan hissesi vardı ancak bu durum eğlence değerlerini ya da popülerliklerini azaltmıyordu. Örneğin Setna ve Taboubu’nun Hikayesi, M.Ö. birinci binyıldan kalma çok popüler bir hikayedir ve güzel bir kadına tutulan bir prensin ona sahip olmak için ailesi dahil her şeyinden vazgeçmesini anlatır. Ancak kandırılmıştır ve tanrıça Bastet’ten saygı ve sağduyu dersi aldıktan sonra kendini sokakta çırılçıplak bulur.

Bu hikâye de diğerleri gibi kültürün değerlerini yansıtmakla birlikte, sporun kişiyi fiziksel olarak zinde tutması ve oyunların rahatlama ve oyalanma sağlaması gibi kişinin ruhunu geliştirmeyi de amaçlıyordu. Mısırlı insanların eğlence faaliyetlerinin hepsi aynı amaca yönelikti: eğer Hayat İyi yaşanırsa öteki dünyanın cennetinde sonsuza dek yaşanacak bir hayatta var olacaklardı..

Arkeolojidefterim.com

Credit-Worldhistory